M±ka i nie tylko...
Tu dowiesz siê czym s± zbo¿a, jak powstaj± m±ki, kasze i inne produkty zbo¿owe, co dawniej i wspó³cze¶nie jadano...
Zbo¿a

Grupa ro¶lin uprawnych obejmuj±ca gatunki nale¿±ce do rodziny traw, wytwarzaj±cych jednonasienne suche owoce zwane ziarniakami, które charakteryzuj± siê wysok± zawarto¶ci± skrobi. Wykorzystuje siê je do celów konsumpcyjnych (m±ki, kasze, oleje, syropy), pastewnych i przemys³owych (piwowarstwo, m³ynarstwo, gorzelnictwo, farmaceutyka).
Zalicza siê do nich m.in.: pszenicê, ¿yto, jêczmieñ, owies, ry¿, kukurydzê, proso, sorgo. Wyró¿nia siê tak¿e grupê zbó¿ rzekomych, do której nale¿± ro¶liny uprawiane jedynie lokalnie lub pozyskiwane ze stanu dzikiego, np.: gryka (zaliczana te¿ do zbó¿ w³a¶ciwych), komosa, szar³at, kotewka, orzech wodny, a z rodziny traw m.in. manna i stok³osa.
Na obszarach o klimacie umiarkowanym, ze wzglêdu na sposób uprawy, zbo¿a mo¿na podzieliæ na: jare (wysiewane wczesn± wiosn±) i ozime (wysiewane pó¼nym latem).
Ziarno zbó¿ sk³ada siê z trzech zasadniczych elementów: okrywy owocowo-nasiennej, czyli ³uski (8 %), bielma (90 %) i zarodka (2 %).

£USKA - zbudowana jest z obumar³ych i zdrewnia³ych komórek, które przepuszczaj±c powietrze i wodê, chroni± jednak ziarno przed uszkodzeniami, szkodnikami i truciznami (zaprawami). Znajduj± siê w niej znaczne ilo¶ci b³onnika, sk³adników mineralnych (potas, fosfor, magnez, ¿elazo i cynk) i witamin (B1, B6 i PP).
BIELMO - stanowi najwa¿niejsz± czê¶æ ziarna s³u¿±c± do produkcji m±ki. Sk³ada siê z dwóch warstw: zewnêtrznej aleuronowej (bia³kowej) oraz wewnêtrznej m±cznej (skrobiowej). Pierwsza z nich zawiera bia³ko, sk³adniki mineralne i witaminy z grupy B, a druga skrobiê.
ZARODEK - najbardziej od¿ywcza czê¶æ ziarna. To z niego wyrasta kie³ek i tworzy siê nowa ro¶lina. Zawiera t³uszcze, cukier, bia³ko, witaminy i enzymy. Jest on odrêbn± i samoistn± czê¶æ ziarna, daj±c± siê z niego stosunkowo ³atwo wydzieliæ. Z powodu du¿ej zawarto¶ci t³uszczów zarodek podczas przemia³u jest usuwany, gdy¿ ³atwo je³czej±ce t³uszcze powodowa³yby szybkie psucie siê m±ki.
BRÓDKA - kêpka w³osków (pojedynczych komórek) umiejscowiona na koñcu ziarna przeciwleg³ym do zarodka. Nie ma specjalnego znaczenia i jest usuwana w trakcie mielenia.
BRUZDKA - rowek biegn±cy wzd³u¿ ca³ego ziarna stanowi±cy pozosta³o¶æ po naczyniach, którymi ro¶lina zaopatrywa³a ziarno w substancje od¿ywcze w trakcie wzrostu. Im p³ytszy, tym zbo¿e ma wiêksz± warto¶æ przy produkcji m±ki.








Zbo¿a s± ro¶linami u¿ytkowanymi przez cz³owieka od zarania jego dziejów. Badania archeologiczne udokumentowa³y uprawê lub stosowanie ro¶lin zbo¿owych ju¿ w czasach neolitu. W USA odnaleziono w zamieszkanej w czasach prehistorycznych jaskini kolbê kukurydzy o wieku 4000 lat. W zale¿no¶ci od klimatu cz³owiek uprawia³ ró¿ne gatunki zbó¿. We wschodniej Azji by³ to i jest ry¿, w Afryce sorgo. Ju¿ 10 tys. lat p.n.e. na wschodnim wybrze¿u Morza ¦ródziemnego, w Syrii i Palestynie, w namu³ach nad brzegami rzek uprawiano jêczmieñ i pszenicê. Przedtem za¶ znano zbo¿a rosn±ce dziko, które do dzi¶ mo¿na spotkaæ w okolicach Jerycho, nad brzegiem Jordanu.








Zbo¿a zawsze mia³y dla ludzi charakter symboliczny. W staro¿ytno¶ci ziarna ofiarowywano bogom - greccy i rzymscy kap³ani sk³adane w ofierze zwierzêta obsypywali m±k± lub przystrajali k³osami zbó¿; w Egipcie zmar³ych chowano wraz z ofiar± z pszenicy.
